MA NOOLE AAN DHIMAN! (sheeko gaaban)

“Marba xaaladdaad ku jirto meel ka door roon haddaad doonto, oo u dedaasho, waad nooshahay. Waad qurux badan tahay. ‘Wax dhintey ma qurxoona” -Jamac muuse jaamac

Saacadahan oo kale waa farxaan, qofkii la kulmaaba wuxuu la dhacayaa bashaashnimadiisa iyo marxabbadiisa xad dhaafka ah, qosol, salaan, iyo bulshaawinimo aan caadi dhaqankiisa ka ahayn ayaa ku soo biira, dadka xaaladdan aan ka warqabini waxay ugu duceeyaan inuu Eebbe dabeecad wanaaga u siyaadiyo. waa xilli duhura, dhalada ayay ka haysaa cadeed aan fallaadho kulul lahayni, timaha badan iyo dhakada basaastay ee saalaxyadu galeen, dhabana godmay, margiyadiisa sida jillaabta u soo laabmay iyo  bacda madow uu gacanta ku wadhfinayaa waxay daliil u yahiin inuu nin ­­balwadeed yahay, isagana waxay ugu dhantahay laamaha qaadka ah markuu gacanta ku dhigo, markaas ayuu naf aanu lahayni gashaa, sida faraska ayuu u durduriyaa. wadadii waynayd uu sida sarkaalka u socday ayuu bidix u qabsaday, luuq yar oo xashiish badan ayuu la laabay, gidaarada wasakhda madaw saarantahay iyo waddada googo’an ee bulaacadahu ku furanyahiin waxa kaga wayn  qaadka bacda madaw ku jirt iyo qorshihii uu maanta wakhtiga isku dhaafin lahaa, saacadahan wax walba way la qurux badan yahiin, intuu isla baxsanaaba wuxuu soo gaadhay maqaaxiduu u socday, haraaq afaafka sudhan intuu dhan iska qabtay ayuu foorarsi  ku haluushay cooshad madaw oo u eg buul habar basari ahi bari ay noolayd dhistay!. Wuxuu ku yar hakaday afaafkii si uu madawga indhahiisu ula qabsadaan, markii uu wax arkayna salaan ayuu ku boobay rag meeshu maalin walba kulmiso.
“waar maxaa la sheegay?

GAR-WARAABE (gabay)

Markii ugu horaysay een warkan maqlo oo Ramadantii ahayd, waxa aad ii xiisa galiyay warka sheegaya in qayb ka mid ah dhulka soomaalida –Kismaanyo-  lagu afuro saanbuuse hilib waraabe duqad looga dhigay, Waxay igu noqotay dhacdo ugub ah, si walba xaal ha u jiree, waxa bilaabantay fadhi ku dirirnimadii dadku caadada u lahaa, qolo cid gaar ah ku ceebaysa, qolo dacaayado shaqsi ku faafiya iyo qolo kale oo doodahoodii ku sii xoojista iyo dhaleecaynta wadarta (group judgments). Aniga waxay tusaale buuxa iigu noqotay heerka dhalangaddiska ee qiyamta iyo si-araga shaqsiga soomaaliga ah iyo jihada uu u socdo, kaasoo tobaneeyayalkii sano ee soo gudbay xardhayay qaab nololeedkii bulshe iyo qiyamteedii (social values & social beliefs), taasise ma ahan mawduuc aan hadda ku jirno faaladiisa.

Qadiyada waraaba cunista iyo xukunkeeda diiniga ah –xaaraan iyo xalaalnimadiisu- waa mid aan uga hadhayo xeeldheerayaasha cilmiga fahanka diinta iyo xeerarkeeda fiqhiga.  Waxase waysiinta wayni tahay, sababaha dhaliyay ku dhiirashadaas, jeer soomaalida iyo u baahashada hilabka waraabaha ay uga sokayso meesiyo badan oo xoolo ah, iyo xeebo kalluun badan. –in kastoo xaaladaha gaar ahi jiraan-. Wax walba oo simay hilibka geela iyo ka horarkii laga ilaashan jiray ee waraabahu marna xaalad caadi ah ma ahan. Wakhti ay jirtay in ninka geella lahi uu yasi jiray ka dhaqda lo’da, adhiga, kaluumaysiga, dhul faladka, ama dabashada duurjoogta, xilli uu geeljir hanwayni ku heesi jiray:-

“Anoo soof iyo
soobir maalaan
seexan waayee
sac nin haystiyo
sakaaraystiyo
sabool adhi lihi
sabaankii dheer
saa u noolyahay!!”